Vijf bijzondere Nederlandse bruggen

Bruggen worden niet snel geassocieerd met architectuur, en toch is het wel degelijk een belangrijke discipline in de bouw- en ontwerpwereld. Het zijn niet alleen technische hoogstandjes die bestand moeten zijn tegen allerlei soorten belasting of weersomstandigheden. Het zijn dikwijls ook mooie ontwerpen, een lust voor het oog.  Wij geven u een overzicht van vijf bijzondere Nederlandse bruggen.

De Hef, Rotterdam

In 1878 werd een nieuwe spoorbrug gebouwd in Rotterdam. Het was een draaibrug. Het draaimechanisme en de daarmee smalle doorvaarroute zorgde echter voor veel hinder voor de scheepvaart. Na een zoveelste incident waarbij een schip tegen de pijlers aanvoer, werd in 1927 de vernieuwde brug heropend. De draaibrug was veranderd in een hefbrug, en dat was een unicum. De hefbrug bestaat uit drie delen: de twee aanbruggen met de heftoren en het middengedeelte, de val, die door de contragewichten aan de toren omhoog gehesen kan worden. Het was de eerste in haar soort in West-Europa. Het ontwerp van Pieter Joosting zou dan ook de nodige aandacht krijgen. Er werd in 1928 een film over gemaakt door Joris Iven, De Brug en in 1985 verscheen er een boek: De Hef, biografie van een spoorbrug. In 1940 raakte de brug, net als de rest van de stad Rotterdam, ernstig beschadigd, en het was om logistieke redenen van groot belang om deze weer snel in werking te stellen. In 1993 was dat anders: de brug in onbruik door de aanleg van de Willemspoortunnel. Er werd gedreigd met sloop, maar zover is het niet gekomen. De brug is beschermd als rijksmonument, en is tussen 20014 en 2017 grondig gerestaureerd. Daarbij is het de val, het middengedeelte van de brug, verwijderd en in de Merwehaven opgeknapt, en na drie jaar werkzaamheden weer teruggeplaatst. Inmiddels is de brug niet meer uit de stad weg te denken.

Erasmusbrug, Rotterdam

Wellicht de beroemdste brug van Nederland staat ook in Rotterdam. De Erasmusbrug is een wereldberoemd ontwerp van Ben van Berkel van UNStudio. Het is een tuibrug, waarbij de brug hangt aan tuien die omhoog worden gehouden door de 139 meter hoge geknikte, asymmetrische pyloon. Deze pyloon heeft de brug de bijnaam ‘de zwaan’ opgeleverd. De brug werd geopend in 1997 door Koningin Beatrix, maar nog geen 2 maanden na de opening kwamen er klachten over een slingerend brugdek. Door de regendruppels waren de puien licht gewijzigd, waardoor deze gevoeliger waren voor trillingen, die bijvoorbeeld door wind werden veroorzaakt. Er werden nieuwe dempers geplaatst, waarna het probleem was verholpen. Dit bewijst maar dat het ontwerpen van een brug een zeer technische discipline is, waarbij de tegen diverse factoren bestand moet zijn. De Erasmusbrug is uitgegroeid tot een van de iconen van de stad Rotterdam. In Utrecht ontwierp Ben van Berkel in 2002 de Prins Clausbrug ook een tuibrug, die wel wat van de Erasmusbrug weg heeft, maar nooit zo’n icoon is geworden.

De Nesciobrug, Amsterdam

De palingbrug, zoals hij ook wel wordt genoemd, dankt zijn officiële naam aan de prozaschrijver Nescio die in het begin van de 20e eeuw vele wandelingen maakte langs de Diemerzeedijk en daar over schreef. Nu verbindt de brug het eiland IJburg met Amsterdam en Diemen. Het is een sierlijk ontwerp geworden van een fietser- en voetgangersbrug die afsteekt tegen de Zeeburgerbrug van de A10 die er niet ver naast ligt. Het is een van de langste fietsbruggen van het land, met zijn lengte van 780 meter. De hangtuibrug bestaat uit een hangconstructie, die aan twee grote pijlers is gehangen, waaraan de tuien zijn bevestigd waar de brug aan hangt. Het ontwerp is van de hand van Jim Eyre, in samenwerking met Grontmij en Arup. In 2006 kregen ze voor het ontwerp de Nationale Staalprijs.

Sint Servaasbrug, Maastricht

Een bekende veel en schijnbaar veel oudere brug is de Sint Servaasbrug in Maatsricht. Deze dertiende-eeuwse brug werd gebouwd ter vervanging van de in 1275 ingestorte voorganger, mogelijk de romeinse brug van Maastricht uit de 1e eeuw na Christus. De nieuwe brug kwam iets noordelijker te liggen en werd gerealiseerd in opdracht van het kapittel van Sint Servaas. Aan weerszijde van de brug bevonden zich stadspoorten en aan buitenzijde bevond zich een houten overspanning, die snel zou kunnen worden afgebroken in geval van belegering. De rest van de brug bestond uit negen stenen bogen. Dit is echter niet meer helemaal de brug die vandaag de dag de Maas oversteekt. Er veranderde tussen de zeventiende en negentiende eeuw al een en ander aan de brug zoals de negende boog die in de kade opging en restauraties waarbij gietijzeren balustrades werden geplaatst. Maar de ingrijpendste aanpassing kwam in de jaren twintig van de twintigste eeuw toen duidelijk werd dat de brug niet voldeed aan de eisen van het toenemende verkeer kon voldoen. Er werd uiteindelijk een nieuwe brug, de Wilhelmina brug gebouwd, waardoor de Sint Servaasbrug kon worden behouden. Echter, tijdens de zeer ingrijpende restauratie tussen 1932 en 1934 werd de brug in feite afgebroken en opnieuw opgebouwd. De brug werd 2,5 meter breder, en bogen werden gemaakt van beton en vervolgens bekleed met grotendeels nieuwe natuursteen. Er kwam een stalen hefgedeelte voor de scheepvaart met aan weerszijde torentjes die verwensen naar het vroegere poortgebouw. In 1934 werd het beeld van de naamgever van de brug, Sint Servaas geplaatst, dan gemaakt was door beeldhouwer Charles Vos. Hoewel er dus veel is gesleuteld aan de brug, staat deze constructie met een interessante geschiedenis bekend al de oudste stenen brug van Nederland.

Muntbrug, Utrecht

Als laatste bijzondere brug, er zijn er natuurlijk veel meer, staan we even stil bij de Muntbrug in Utrecht. Dit is een draaibrug, en naast dat het destijds een technisch hoogstandje was, is de brug onder andere bijzonder omdat deze deel uitmaakte van het Merwede sluizencomplex. De draaibrug draait in het midden, waardoor er aan weerszijde van het middenstuk gevaren kan worden. De brug dateert van 1887 en kreeg zijn naam pas nadat in 1912 de Koninklijke Nederlandse Munt werd gebouwd aan de kade waar de brug op uitkomt. De brug is gemaakt van staal en verbonden door middel van klinknagels. Het is, net als de Eiffeltoren die uit hetzelfde jaar komt, een typisch voorbeeld van de technische revolutie uit die tijd. De brug ligt niet recht over het kanaal, zodat deze nog geen 90 graden hoeft te draaien om parallel aan het kanaal te liggen. In 2016 werd de brug inclusief drijvende bok (zo’n 160 ton zwaar) van z’n plaats gehaald om te renoveren, waarna deze een jaar later weer werd teruggeplaatst.

Meer weten over (Nederlandse) architectuur en/of bruggen? Dan is de cursus Nederlandse Kunstgeschiedenis of Inleiding Architectuur wellicht iets voor u!